Tại sao phải tuân thủ điều trị?
Tuân thủ là gì? Khi bạn đang điều trị bệnh nhiễm HIV, để đạt được kết quả tốt, bạn phải kiên trì với phác đồ điều trị mà bác sĩ của bạn đã ghi trong đơn thuốc. Tuân thủ điều trị giúp đảm bảo cho các thuốc kháng retrovirus (ARV) hoạt động tốt trong cơ thể bạn.Tuân thủ điều trị là dùng đúng số viên thuốc, đúng liều, đúng giờ và đúng cách.
Tuân thủ với phác đồ điều trị bao gồm:
Trích dẫn:
•Uống tất cả các viên thuốc do bác sỹ kê đơn cho bạn
Nếu bạn không uống hết tất cả các thuốc, các thuốc này sẽ không thể phối hợp tác dụng với nhau.
•Dùng thuốc đúng liều
Liều lượng thuốc được bác sỹ kê đơn là liều đúng cho bạn. Nếu bạn dùng liều thấp hơn, thuốc sẽ không tác dụng.Nếu bạn dùng quá liều (liều cao hơn), bạnsẽ dễ bị tác dụng phụ của thuốc hơn.
•Dùng thuốc đúng giờ
Bạn phải dùng thuốc đúng giờ trong ngày và chính xác số lần trong ngày (1 lần, 2 lần, hay 3 lần). Bác sĩ kê đơn các thuốc dùng vào các giờ để đảm bảo cơ thể bạn luôn có nồng độ thuốc đúng mức, đủ để ức chế vi rút.
•Dùng thuốc đúng cách
Nếu bác sĩ dặn uống thuốc sau bữa ăn, thì bạn phải ăn rồi mới uống thuốc, dùng thuốc theo cách này để giúp cơ thể bạnhấp thu thuốc an toàn. Nếu bác sĩ dặnuống thuốc lúc bụng đói hay trước bữa ăn một thời gian,thì bạn cũng nên làm đúng, cách uống thuốc lúc đói này cũngnhằmgiúp cơ thể bạn hấp thuthuốc tốt hơn.
Tại sao tuân thủ lại quan trọng?
Tuân thủ điều trị tốt sẽ trực tiếp làm tăng hiệu quả của thuốc.Tuân thủ điều trị kém có thể làm cho vi rút tiếp tục sinh sản, khi máu có nhiều vi rút hơn thì vi rút càng phá hủy nhiều bạch huyết cầu loại CD4 hơn, khi thiếu bạch huyết cầu CD4 trong máu, bạn sẽ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, nguy hiểm cho tính mạng.
Tuân thủ điều trị tốt giúp nồng độ thuốc trong cơ thể bạn đạt mức tối ưu để chống lại vi rút HIV.Khi nồng độ thuốc trong cơ thể bạn quá thấp, vi rút trong cơ thể bạn trở nên đề kháng lại chính thuốc đang uống. Vi rút HIV trong cơ thể bạn tiếp tục sinh sản ra vi rút con cháu và thế hệ HIV mới này cũng đề kháng lại thuốc đang uống.
Nếu vi rút trong máu bạn kháng với một vị thuốc, thuốc đó có thể không còn tác dụng nữa. Các nhà khoa học còn thấy rằng khi vi rút đã kháng với một vị thuốc thì có thể dẫn đến kháng với nhiều thuốc khác. Vì vậy, tuân thủ điều trị kém làm cho bác sĩ của bạn gặp khó khăn khi lựa chọn thuốc để điều trị của bạn.
Tuân thủ điều trị ở mức nào là chấp nhận được?
Lý tưởng, bạn nên đạt được mức tuân thủ điều trị 100%.Tuy nhiên, khó để đạt được mức tuân thủ điều trị 100% qua nhiều năm.
Mức tuân thủ điều trị dưới 95% là kém, kết quả điều trị của bạn sẽ không tốt, bạn dễ bị kháng thuốc.Chỉ cần đôi khi bạn quên liều hoặc không dùng thuốc (hơn 2 lần quên trong một tháng) thì bạn đã bị xếp vào nhóm tuân thủ kém rồi.
Điều gì có thể ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị?
Trích dẫn:
•Nhu cầu và các hoạt động hàng ngày của bạn
Nếu bạn có tham gia tư vấn trước điều trị để chuẩn bị khi nào bắt đầu điều trị và cần uống thuốc gì, thì bạn sẽ tuân thủ điều trị dễ dàng hơn.Thói quentrong sinh hoạt của bạn giúp bạn tuân thủ điều trị tốt hơn.Bạn nên nhớ rõlịch sinh hoạt thường ngày của bạn; bạn nên giữ đúng giờ giấc lúc bạn thức dậy, ăn sáng, và đi làm trong ngày; và ráng nhớ giờ giấc này sẽ thay đổi ra sao vào các ngày nghỉ hay cuối tuần. Từ đó bạn sẽ nhớ rõ thời điểm bạn dùng thuốc trong ngày.
•Tác dụng phụ
Tác dụng phụ của thuốc làm cho một số người bệnh kém tuân thủ điều trị.Bạn nhớ báo cho bác sỹ hay dược sỹ của bạn nếu bạn thấy có bất kỳ tác dụng phụ nào xuất hiện. Bác sỹ, dược sỹ của bạn sẽ kê đơn các thuốc giúp phòng ngừa các tác dụng phụ.Nếu cần, bác sỹ có thể đổi thuốc khác cho bạn.Nhưng không được tự ngừng uống thuốc mà không thảo luận trước với bác sỹ của bạn.
· Trạng thái cảm xúc và sức khỏe tâm thần
Khi người bệnh bị căng thẳng, buồn lo nhiều (y học gọi là trầm cảm)haycảm thấy tâm trạng không ổn, khả năng tuân thủ điều trị sẽ kém. Nếu bạn thấy mình chưa sẵn sàng bắt đầu điều trị hay cảm thấy không ổn về tâm lý trong khi đang điều trị, bạn nhớ báo cho bác sỹ của bạn: bác sỹ sẽ giới thiệu bạn đến bác sỹ chuyên khoa hay các dịch vụ hỗ trợ khác, để giúp đỡ bạn.
•Tính bảo mật liên quan đến việc bộc lộ tình trạng nhiễm HIV của bạn
Nếu bạn không bộc lộ tình trạng bệnh của mình với những người sống chung với bạn, việc này có thể ảnh hưởng đến sự tuân thủ điều trị của bạn. Rất khó tìm ra chỗ để cất thuốc của bạn được an toàn;dù bạn tìm được một chỗ kín đáo và riêng tư để cất thuốc, thì bạn cũng sẽ khó nhớ lúc nào bạn phải uống thuốc.
Bác sỹ, điều dưỡng hay dược sỹ của bạn luôn có cách giúp bạn nói chuyện với người sống chung với bạn để giúp bạn tuân thủ điều trị tốt.
Quên liều
Chỉ cần bạn quên một liều thuốc thôi, thì cơ thể bạn đã không có đủ lượng thuốc để chống lại vi rút HIV. Quên liều thuốc có thể có thể dẫn đến kháng thuốc.Dùng thuốc sớm hơn hay trễ hơn giờ qui định cũng có thể có ảnh hưởng tương tự. Khi cơ thể bạn không có đủ lượng thuốc ở mức tốt nhất, thì kháng thuốc sẽ xảy ra.
Một số người bệnh có thể quên uống thuốc do HIV gây ra. Khi bị chứng này, trí nhớ sẽ bị giảm sút do một số tổn thương thần kinh có liên quan đến HIV. Nếu bạn cảm thấy triệu chứng hay quên của bạn có xảy ra nhiều hơn bình thường, bạn nhớ báo cho bác sỹ của bạn: bạn có thể được giới thiệu đến chuyên gia, hay các dịch vụ hỗ trợ khác để điều trị giúp bạn.
Có nhiều khi bạn quên uống thuốc, cách giải quyết là bạn có thể uống ngay khi bạn nhớ ra.Nếu bạn không thể nhớ, thì bạn đợi đến liều kế tiếp, cùng bác sỹ hoặc dược sỹ kiểm tra lại số thuốc bạn đã uống.
Bảng kiểm:
Trích dẫn:
• Hãy chắc chắn rằng bạn hiểu được tại sao bạn phải điều trị.
• Hãy đảm bảo là bạn biết các thuốc đặc trị bạn đang dùng và tại sao dùng.
• Hãy kiểm tra là bạn biết liều thuốc ARV mà bác sỹ kê cho bạn.
• Luôn cố gắng tìm hiểu xem có điều gì gây trở ngại đến việc uống thuôc của bạn không: từ việc ăn uống đến những sinh hoạt khác.
• Nhớ hỏi về các tác dụng phụ nào có thể xảy ra và cách xử trí ra sao.
• Hãy chắc chắn rằng bạn biết khi nào là thời điểm cho lần hẹn tái khám tiếp theo và nhớ tính tra xem bạn có đủ thuốc dung cho đến lúc đó không.
• Nhớ ghi lại những số điện thoại cần liên hệ (phòng khám, các nhóm hỗ trợ, đường dây điện thoại trợ giúp 24 giờ v.v…) tiện cho bạn khi bạn cần gọi điện và nói chuyện với một ai đó.
Một số lời khuyên về tuân thủ điều trị
Quên uống thuốc là lý do thường gặp nhất làm cho nhiều bệnh nhân đã bỏ thuốc ARV trước đây. Bạn nên yêu cầu người thân hay bác sỹ giúp đỡ và hỗ trợ để bạn luôn nhớ giờ uống thuốc.
· Nhiều người bệnh đã ghi nhật ký để giúp họ nhớ uống thuốc.
· Bạn nên ghi lịch để bạn biết khi nào uống thuốc và đánh dấu khi bạn đã uống thuốc rồi.
· Hẹn giờ bằng đồng hồ, lời nhắc trên máy vi tính và các biện pháp nhắc nhở khác.
Bs.Trần Thịnh
Ủy ban Phòng chống AIDS TPHCM
Chú ý:
Hãy nhớ rằng, có một số thuốc khác không được khuyến cáo dùng chung với các thuốc ARV. Các thuốc này bao gồm các thảo dược dân gian (một số thảo dược xách tay từ Trung Quốc), các thuốc dạng khí dung đường mũi và hô hấp, các thuốc bổ, các thuốc dùng trong thể thaovà rượu.Các thuốc này có thể gây tương tác thuốc hoặc làm thuốc hoạt động không hiệu quả. Luôn luôn nhớ cùng dược sỹ của bạn kiểm tra xem có nên dùng chung hay không.
Người nhiễm HIV không tuân thủ điều trị
Người nhiễm HIV không tuân thủ điều trị
07/07/2014 01:32
Người nhiễm HIV/AIDS không tuân thủ điều trị sẽ dẫn đến hậu quả kháng thuốc, thất bại điều trị và tử vong...
Các yếu tố tác động đến điều trị
Do bản chất của bệnh là chưa thể chữa khỏi hẳn gây nên tâm lý bi quan, chán nản cho người bệnh, nhất là đối với những bệnh nhân có lòng tự trọng yếu, kém niềm tin và lạc quan dễ dẫn đến tình trạng buông xuôi, bỏ điều trị hoặc dùng thuốc thất thường dẫn đến thất bại điều trị.
Phải dùng quá nhiều thuốc: Ngoài dùng các thuốc kháng virut, người nhiễm HIV và bệnh nhân AIDS có thể phải dùng các thuốc điều trị nhiễm trùng cơ hội... nên phải dùng nhiều loại thuốc, thậm chí kéo dài (như thuốc điều trị lao). Hơn nữa, thời gian dùng thuốc điều trị kháng HIV lại kéo dài suốt đời là những rào cản lớn tác động đến sự tuân thủ của người bệnh.
Các tác dụng phụ không mong muốn của thuốc là một trong những yếu tố góp phần vào rào cản này. Ví dụ, cotrimoxazol là thuốc sử dụng điều trị dự phòng nhiễm trùng cơ hội có thể gây sốt, phát ban, dị ứng. Các thuốc điều trị lao có thể gây viêm gan, dị ứng, phát ban và sẩn ngứa, viêm dây thần kinh ngoại biên hoặc viêm dây thần kinh thị giác. Đặc biệt, những bệnh nhân được điều trị bằng các thuốc kháng retrovirus thì có thể gặp rất nhiều tác dụng phụ khác nhau như: sốt, phát ban, nôn, buồn nôn, rối loạn tiêu hóa, đau đầu, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ, viêm gan, viêm tụy, viêm dây thần kinh ngoại biên, thiếu máu, sỏi thận, đái máu, loạn dưỡng mỡ..., trường hợp quá mẫn nặng có thể xuất hiện hội chứng Steven Johnson. Các tác dụng phụ không mong muốn này ảnh hưởng rất lớn đến sự tuân thủ của người bệnh, làm người bệnh sợ dùng thuốc, không tin tưởng vào sức khỏe của mình dẫn đến bỏ thuốc hoặc dùng thuốc không đều đặn.
Thiếu hỗ trợ (gia đình, bè bạn, cán bộ y tế): sự hỗ trợ của cán bộ y tế, người thân trong gia đình và bạn bè của người bệnh là yếu tố quan trọng đảm bảo việc tuân thủ của người bệnh. Việc chia sẻ, an ủi và động viên cũng như nhắc nhở hoặc giúp đỡ người bệnh uống đủ số lượng thuốc, đủ liều và đúng giờ sẽ làm cho sự tuân thủ của bệnh nhân được tốt vì nhiều khi bệnh nhân không thể tự giác nhớ được cách sử dụng đúng các thuốc theo chỉ định của thầy thuốc.
Những hạn chế về chế độ ăn liên quan đến sử dụng thuốc: do mỗi thuốc có cách sử dụng khác nhau liên quan đến chế độ ăn như: có thuốc phải uống khi no, có thuốc phải uống xa bữa ăn, có thuốc phải kiêng dùng bia - rượu... điều này cũng sẽ gây ra những khó khăn nhất định làm bệnh nhân nhiều khi sử dụng thuốc không đúng chỉ dẫn do bệnh nhân không nhớ hoặc phải ngừng các thói quen như sử dụng bia rượu (ở những người bệnh nghiện những đồ uống này).
Lợi ích của việc tuân thủ
Do HIV có tỷ lệ nhân lên và đột biến rất cao, nếu không tuân thủ (nghĩa là thuốc không được dùng đều đặn, đủ liều và đúng giờ) sẽ dẫn đến việc nồng độ thuốc trong máu thấp, xuất hiện các đột biến của HIV kháng thuốc. Khi có hiện tượng kháng một loại thuốc trong nhóm xảy ra thì thông thường sẽ dẫn đến việc kháng tất cả thuốc của nhóm đó. Vì thế, việc không tuân thủ một phác đồ điều trị có thể dẫn đến hiện tượng HIV kháng lại với nhiều loại thuốc kháng virut.
Việc theo dõi diễn biến bệnh và thực hiện đúng các chỉ định điều trị của thầy thuốc sẽ giúp bệnh nhân kéo dài sự sống, cải thiện sức khỏe và hòa nhập cộng đồng. Cụ thể, không hoặc ít bị mắc các nhiễm trùng cơ hội (giúp cải thiện được sức khỏe cả về thể chất và tinh thần); làm giảm nồng độ HIV trong máu, ngăn ngừa kháng thuốc, tránh thất bại điều trị và làm chậm việc tiến triển của bệnh.
Vì vậy, đối với bệnh nhân nhiễm HIV, cần tuyệt đối tuân thủ điều trị. Người bệnh cần đi khám và theo dõi sức khỏe đều đặn tại cơ sở y tế. Đối với cán bộ y tế, phải cung cấp đầy đủ thông tin về điều trị ARV, các thuốc điều trị nhiễm trùng cơ hội cho bệnh nhân về phác đồ điều trị, loại thuốc, số viên thuốc, cách uống, cách bảo quản, tác dụng phụ của thuốc... để người bệnh hiểu và chủ động phát hiện các nguy cơ có thể xảy ra do thuốc mà không hoang mang. Người bệnh cần xây dựng thời gian biểu dùng thuốc hợp lý và đúng cách.
ViRus HIV kháng thuốc Tenofovir
Vi-rút HIV gây suy giảm miễn dịch ở người đã kháng thuốc Tenofovir - một loại thuốc kháng retrovirus.
Đây là kết luận một nghiên cứu của các nhà khoa học ĐH College London (Anh) công bố trên tạp chí The Lancet.
Tenofovir được chỉ định điều trị cả HIV và viêm gan siêu vi B. Nếu người bệnh không dùng đúng liều, nếu dùng liều thấp hơn khuyến cáo và không duy trì, retrovirus sẽ dần mạnh lên và thuốc Tenofovir không còn tác dụng, theo BS Ravi Gupta tại ĐH College London.
Từ năm 2012, các nhà nghiên cứu bắt đầu theo dõi hơn 2.000 bệnh nhân HIV ở châu Phi và châu Âu. Kết quả, 60% bệnh nhân ở châu Phi kháng thuốc Tenofovir, tỉ lệ này ở châu Âu là 20%. Các chủng retrovirus ở châu Phi kháng thuốc Tenofovir hơn các chủng retrovirus ở châu Âu. Nguyên nhân xảy ra tình trạng này là vì dùng thuốc không đúng cách và không đúng liều hướng dẫn.
BS Ravi Gupta lo ngại nỗ lực ngăn chặn HIV/AIDS sẽ khó thành công vì thuốc Tenofovir là một phương pháp chính trong điều trị HIV. Ông cho rằng các nước cần có biện pháp giúp bệnh nhân uống thuốc đúng cách, đúng liều lượng và thời gian để hạn chế kháng thuốc. Bên cạnh đó cần có thêm nghiên cứu xác định vi-rút HIV trở nên kháng thuốc Tenofovir như thế nào.
Theo thuocbietduoc.com.vn