Bệnh Zona thần kinh
Zona thần kinh là bệnh da cấp tính do một loại virus có tên Varicella Zoster gây nên, đây cũng chính là loại virut gây bệnh thủy đậu ở trẻ em. Bệnh xảy ra vào tất cả các mùa trong năm, tuy nhiên, bệnh thường xuất hiện nhiều vào mùa đông xuân. Zona gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thấy nhiều nhất ở lứa tuổi trưởng thành và người lớn tuổi.
Đa số bệnh nhân zona có tiền sử mắc bệnh thủy đậu từ bé. Bệnh thủy đậu gặp chủ yếu ở trẻ em dưới 5 tuổi. Sau khi bệnh thủy đậu đã khỏi thì một số virus varicella vẫn còn tồn tại ở trạng thái tiềm tàng, không gây bệnh, cư trú ở hạch thần kinh. Khi gặp điều kiện thuận lợi như: suy giảm miễn dịch, suy nhược cơ thể, các sang chấn tinh thần... các virut này trở lại trạng thái hoạt động, nhân lên, phát triển ra các đầu dây thần kinh cảm giác và gây bệnh. Zona thần kinh xuất hiện nhiều ở những người suy giảm miễn dịch, đặc biệt nhiễm HIV/AIDS, bệnh ung thư, bệnh Hodgkin, bệnh lympho mạn, bệnh đái đường, những bệnh nhân có các bệnh lý về u tân sinh (đặc biệt các ung thư tăng sinh tố chức lymphô), những người đang dùng thuốc ức chế miễn dịch (gồm cả corticosteroid), và những người nhận ghép cơ quan là những thành phần có nguy cơ tăng cao bị mắc zona. Một yếu tố nguy cơ khác đã được xác định rõ của bệnh zona là tình trạng miễn dịch qua trung gian tế bào bị thay đổi.
Trước khi thấy được những mẫn đỏ, bệnh nhân có biểu hiện nhức đầu, sợ ánh sáng và khó ở, nhưng hiếm khi có sốt. Tiếp đến có các cảm giác da bất thường khu trú, bao quát từ ngứa hoặc đau nhói đến đau dữ dội. Cơn đau với các cường độ khác nhau xảy ra hầu như ở tất cả những người bị zona cấp. Sau vài ngày đến 1 tuần, vùng da đau rát bắt đầu phát ban hồng, ban dát sẩn. Các ban này thường chỉ ở một bên và không vượt quá đường giữa thân. Sau đó ban tiến triển thành các cụm mụn nước. Mụn nước này thường đi theo đường dây thần kinh của tủy sống. Toàn bộ dây thần kinh liên quan hay những vùng khác không có liên quan đến phân bố dây thần kinh cũng có thể bị nổi mụn nước. Thường thì bệnh zona chỉ ăn theo một dây thần kinh, hiếm khi bị nhiều hơn một dây thần kinh. Sau đó các mụn nước này vỡ ra và bắt đầu chảy nước, bề mặt bên trên khô đi thường để lại sẹo và những thay đổi màu da vĩnh viễn. Quá trình này có thể kéo dài 3-4 tuần từ khi bắt đầu bị bệnh đến khi khỏi. Thỉnh thoảng đau vẫn còn mặc dù không bao giờ nhìn thấy mụn nước.
Biến chứng đáng sợ nhất của zona là đau dây thần kinh. Ngoài đau đây thần kinh bên trong vùng da bị tổn thương, người bệnh còn có nhiều bất thường về cảm giác, trong đó một kích thích không đau (như chạm nhẹ) được nhận biết như đau. Đau tồn tại hàng tháng và đôi khi hàng năm sau khi nổi phát ban hoặc sau khi liền sẹo. Ngoài ra còn có các biến chứng nguy hiểm khác như: viêm não, viêm tủy, liệt dây thần kinh sọ não, dây thần kinh ngoại biên và một hội chứng liệt nhẹ nửa người phía đối diện. Hoại tử võng mạc cấp tính hay những thay đổi về thị giác bắt đầu nhiều tuần hoặc nhiều tháng sau khi zona đã khỏi đôi khi cũng có thể gặp.
Điều trị zona kịp thời dễ đẩy nhanh việc liền sẹo, hạn chế độ nặng và thời gian kéo dài đau cấp tính và mạn tính, giảm biến chứng. Người bệnh nên giữ các tổn thương da được sạch và khô nhằm giảm nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn. Đắp một miếng băng vô khuẩn, không bít hơi, không dính, lên vùng bị tổn thương sẽ bảo vệ các tổn thương khỏi tiếp xúc với y phục. Việc điều trị đau thần kinh hậu zona phức tạp do chúng ta dễ lầm tưởng với các bệnh khác. Vì vậy điều trị theo hướng dẫn của thầy thuốc ngay từ khi có những biểu hiện đầu tiên của bệnh sẽ giúp giảm nhẹ cơn đau cấp tính và có thể ngăn chặn sự những cơn đau thần kinh hậu zona./.
Kim HuệTrung tâm TT - GDSK
