III. Điều trị dự phòng sau khi phơi nhiễm
Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm là biện pháp nhằm chống lại sự tồn tại và phát triển của virus HIV trong cơ thể sau khi cơ thể đã tiếp xúc với virus (phơi nhiễm). Phần này dành để nói đến nguy cơ lây truyền HIV từ một NCH sang một người không có HIV.
Phơi nhiễm được chia ra thành hai loại: phơi nhiễm do nghề nghiệp (ví dụ cán bộ y tế tiếp xúc với máu và dịch của bệnh nhân), và phơi nhiễm không do nghề nghiệp (qua tiêm chích, quan hệ tình dục, không may bị tai nạn do bơm kim tiêm, dụng cụ rạch ra...). Trong đây chúng ta sẽ chỉ đề cập đến phơi nhiễm không do nghề nghiệp.
ở Việt Nam hiện nay chưa có hướng dẫn chính thức về điều trị dự phòng sau phơi nhiễm không do nghề nghiệp. Ở đây là tổng hợp từ hướng dẫn của nhiều nước và nhiều tổ chức trên thế giới.
1. Phơi nhiễm nào là có nguy cơ?
Chúng ta có thể chia phơi nhiễm làm hai loại: hành vi không an toàn (tiêm chích chung bơm kim tiêm, quan hệ tình dục không dùng bao cao su...), và tai nạn (bao cao su bị rách, thủng, giẫm phải kim tiêm có dính máu).
Mức độ nguy cơ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có hành vi cụ thể, lượng virus có trong máu của đối tượng nguồn, có chảy máu hoặc có vết thương khi quan hệ tình dục không...
Nguy cơ cao:
͍ Tiêm chích chung với bất kỳ ai có HIV hoặc nghi ngờ có HIV
͍ Nhận qua hệ tình dục đường hậu môn với bất kỳ ai có HIV
͍ Người cho vào trong quan hệ tình dục đường hậu môn với một người có CD4 thấp, hoặc có chảy máu, hoặc có nhiễm trùng đường sinh dục.
͍ Quan hệ tình đường âm đạo (cả người cho vào và người nhận) với một người có lượng virus trong máu cao, hoặc có chảy máu, hoặc có nhiễm trùng đường sinh dục, hoặc trong lúc hành kinh.
͍ Bị kim mà NCH đã dùng đâm xuyên sau qua da trong trường hợp kim to, chảy máu nhiều.
Có nguy cơ:
͍ Người cho vào trong quan hệ tình dục đường hậu môn.
͍ Quan hệ tình dục đường âm đạo (cả người cho vào và người nhận)
͍ Dùng chung dụng cụ phục vụ cho tiêm chích như dụng cụ pha thuốc hoặc ma tuý, lọc ma tuý hoặc nước rửa bơm kim tiêm.
͍ Bị kim tiêm của người có hiv đâm qua da.
͍ Bị máu, mủ, dịch âm đạo, tinh dịch, nước ối của nch bắn vào chỗ da bị thương hoặc vào mắt hoặc bị cắn.
2. Phải làm gì sau khi bị phơi nhiễm?
͍ Rửa sạch vùng bị phơi nhiễm (nếu có thể) bằng nhiều nước sạch và xà phòng (trừ mắt). Chú ý không bóp nặn máu trong trường hợp bị kim tiêm đâm vì điều đó không giúp loại trừ virus mà làm tổn hại thêm vùng bị thương.
͍ Với những người có nguy cơ cao, nên làm ngay xét nghiệm HIV để xem mình có bị nhiễm HIV từ trước không và điều trị dự phòng ngay bằng thuốc kháng virus. Thuốc điều trị dự phòng có tác dụng cao nhất nếu được uống trong vòng 24 giờ đến 72 giờ sau khi xẩy ra phơi nhiễm (1 đến 3 ngày đầu).
͍ Với những người có nguy cơ, cần cân nhắc giữa mức độ nguy cơ, lợi ích và những bất lợi của điều trị dự phòng để quyết định là có điều trị hay không.
͍ Loại thuốc có thể sử dụng: sử dụng phác đồ bậc 1 gồm 3 thuốc như điều trị cho NCH hoặc hai loại thuốc là AZT và 3TC (Zidovudine + Lamivudine) với liều lượng như điều trị cho NCH
͍ Dù sao bạn cũng nên đến gặp bác sỹ chuyên khoa để được hướng dẫn cụ thể
Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm giúp làm giảm nguy cơ bị nhiễm HIV.
Cần điều trị trong vòng 72 giờ sau phơi nhiễm và uống thuốc trong 4 tuần
