Hỏi - Đáp pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng, chống HIV/AIDS do Vụ Pháp chế - Bộ Y tế ban hành năm 2012. Hành vi vi phạm hành chính về thông tin, giáo dục truyền thông trong phòng, chống HIV/AIDS - Hình thức và mức phạt
(Phần 3)
Câu 11: Xin cho biết nếu một người tung tin là người khác bị nhiễm HIV mà trên thực tế người đó không bị nhiễm HIV thì có bị coi là có hành vi vi phạm pháp luật hay không? Nếu có, thì hành vi này sẽ bị xử lý như thế nào? Trả lời: Khoản 6 Điều 8 Luật phòng, chống HIV/AIDS quy định nghiêm cấm hành vi “đưa tin bịa đặt về nhiễm HIV đối với người không nhiễm HIV”. Trường hợp vi phạm quy định này thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà có thể bị xử lý hành chính theo quy định của Nghị định số 69/2011/NĐ-CP hoặc xử lý hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự, cụ thể như sau: Nếu hành vi vi phạm chưa đến mức xử lý hình sự theo quy định tại Khoản 5 Nghị định số 69/2011/NĐ-CP, người có hành vi vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng và bị buộc phải xin lỗi, đính chính công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng trên địa bàn liên tục trong 3 ngày. Trường hợp hành vi vi phạm có đầy đủ các yếu tố cấu thành tội hình sự thì người có hành vi vi phạm sẽ bị xử lý hình sự theo quy định tại một trong hai điều 121 hoặc 122 Bộ luật hình sự:
Điều 121. Tội làm nhục người khác
  1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.
  2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ một năm đến ba năm:


  1. Phạm tội nhiều lần;
  2. Đối với nhiều người;
  3. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
  4. Đối với người thi hành công vụ;

đ) Đối với người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, chữa bệnh cho mình.
3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.
Điều 122. Tội vu khống
  1. Người nào bịa đặt, loan truyền những điều biết rõ là bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác hoặc bịa đặt là người khác phạm tội và tố cáo họ trước cơ quan có thẩm quyền, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến hai năm.
  2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ một năm đến bảy năm:


  1. Có tổ chức;
  2. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
  3. Đối với nhiều người;
  4. Đối với ông, bà, cha, mẹ, người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh cho mình;
  5. Đối với người thi hành công vụ;
  6. Vu khống người khác phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.


  1. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ một triệu đồng đến mười triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cầm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.


Câu 12: Xin cho biết việc công khai tên, địa chỉ, hình ảnh người nhiễm HIV khi chưa được sự đồng ý của người đó sẽ bị xử lý như thế nào? Trả lời: Theo quy định tại Điều 8 Luật phòng, chống HIV/AIDS thì hành vi nêu trên là một trong các hành vi bị nghiêm cấm. Tuy nhiên, tại Điều 30 Luật phòng, chống HIV/AIDS cũng có quy định giao quyền công khai tên, địa chỉ, hình ảnh của người nhiễm HIV khi chưa được sự đồng ý của người đó cho một số đối tượng nhằm đảm bảo tính phù hợp với thực tiễn của hoạt động của các đối tượng này. Chính vì vậy, khi xuất hiện hành vi công khai tên, địa chỉ, hình ảnh người nhiễm HIV, trước hết ta cần xem xét người có hành vi công khai tên, địa chỉ, hình ảnh người nhiễm HIV có thuộc một trong các đối tượng sau đây không:
  1. Người được xét nghiệm;
  2. Vợ hoặc chồng của người được xét nghiệm, cha, mẹ hoặc người giám hộ của người được xét nghiệm là người chưa thành niên hoặc mất năng lực hành vi dân sự;
  3. Nhân viên được giao nhiệm vụ trực tiếp tư vấn, thông báo kết quả xét nghiệm HIV dương tính cho người được xét nghiệm;
  4. Người có trách nhiệm chăm sóc, điều trị cho người nhiễm HIV tại các cơ sở y tế, bao gồm trưởng khoa, trưởng phòng, điều dưỡng trưởng nơi người nhiễm HIV điều trị, nhân viên y tế được giao trách nhiệm trực tiếp điều trị, chăm sóc cho người nhiễm HIV tại cơ sở y tế;
  5. Người đứng đầu, cán bộ phụ trách y tế, nhân viên y tế được giao nhiệm vụ trực tiếp chăm sóc sức khoẻ cho người nhiễm HIV tại cơ sở chữa bệnh, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng, cơ sở bảo trợ xã hội, trại giam, trại tạm giam;
  6. Người đứng đầu và cán bộ, công chức được giao trách nhiệm của các cơ quan: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân hoặc Toà án nhân dân.

Trường hợp tổ chức, cá nhân có hành vi công khai tên, địa chỉ, hình ảnh người nhiễm HIV khi chưa được sự đồng ý của người đó không thuộc các đối tượng nêu trên thì người đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Khoản 5 Nghị định số 69/2011/NĐ-CP với mức phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng. Ngoài ra, tổ chức, cá nhân đó còn bị buộc xin lỗi, đính chính công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng trên địa bàn liên tục trong 3 ngày, trừ trường hợp người nhiễm HIV không đồng ý xin lỗi, đính chính công khai việc mình bị nhiễm HIV.
Câu 13: Xin cho biết các sự việc khác nhau giữa hành vi đưa thông tin, hình ảnh tiêu cực về người nhiễm HIV với hành vi sử dụng hình ảnh, thông điệp truyền thông có tính chất kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và thành viên gia đình người nhiễm HIV?
Trả lời: Hành vi đưa thông tin, hình ảnh tiêu cực về người nhiễm HIV là hành vi đưa thông tin, hình ảnh sai lệch về người nhiễm HIV hoặc gắn với các tệ nạn xã hội dẫn đến việc kỳ thị, phân biệt đối xử. Ví dụ: Hình ảnh người nhiễm HIV gày gò, ốm yếu hoặc hình ảnh đầu lâu, xương chéo trong các pano truyền thông về phòng, chống HIV/AIDS. Còn hành vi sử dụng hình ảnh, thông điệp truyền thông có tính chất kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và thành viên gia đình người nhiễm HIV là hành vi đưa thông điệp, thông tin có nội dung kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV hoặc làm cho người tiếp nhận thông tin có hành vi kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và thành viên gia đình họ. Ví dụ: Việc sử dụng hình ảnh người nhiễm HIV như một bằng chứng của một hành vi vi phạm pháp luật hay việc sử dụng cách nói, cách viết làm cho người nghe, người đọc liên tưởng người nhiễm HIV với các tệ nạn xã hội. Như vậy, có thể thấy mức độ nguy hại của hành vi sử dụng hình ảnh, thông điệp truyền thông có tính chất kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và thành viên gia đình người nhiễm HIV lớn hơn rất nhiều so với hành vi đưa thông tin, hình ảnh tiêu cực về người nhiễm HIV. Chính vì vậy, việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi sử dụng hình ảnh, thông điệp truyền thông có tính chất kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và thành viên gia đình người nhiễm HIV cũng nặng hơn khá nhiều so với hành vi đưa thông tin, hình ảnh tiêu cực về người nhiễm HIV. Theo đó, tổ chức, cá nhân có hành vi sử dụng hình ảnh, thông điệp truyền thông có tính chất kỳ thị, phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và thành viên gia đình người nhiễm HIV sẽ bị phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng, đồng thời còn bị buộc xin lỗi, đính chính công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng trên địa bàn liên tục trong 3 ngày, trừ trường hợp người nhiễm HIV không đồng ý xin lỗi, đính chính công khai việc mình bị nhiễm HIV.
HÀNH VI VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ TƯ VẤN VÀ XÉT NGHIỆM HIV/AIDS – HÌNH THỨC VÀ MỨC PHẠT
Câu 1: Trong quá trình khám bệnh tại bệnh viện A, tôi được chỉ định làm một số xét nghiệm và khi trả kết quả tôi mới được biết là mình có được làm cả xét nghiệm HIV. Vậy xin cho tôi biết trong trường hợp này, bệnh viện A có vi phạm quy định nào của pháp luật về phòng, chống HIV/AIDS hay không? Nếu có thì hành vi này sẽ bị xử lý như thế nào?
Trả lời: Nếu đúng như bạn phản ánh thì trước hết phải khẳng định với bạn là bệnh viện A đã vi phạm quy định tại Khoản 1 Điều 26 Luật phòng, chống HIV/AIDS. Theo quy định tại điều khoản nêu trên thì tất cả các trường hợp xét nghiệm HIV đều phải được tư vấn trước và sau khi xét nghiệm HIV. Nội dung và quy trình tư vấn phải bảo đảm tuân thủ quy định tại Quyết định số 647/QĐ-BYT ngày 22/02/2007 của Bộ trưởng Bộ Y tế. Và theo quy định tại Khoản 1 Điều 19 của Nghị định số 69/2011/NĐ-CP thì bệnh viện đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
Câu 2: Xin cho biết nếu một người sau khi xét nghiệm và có kết quả xét nghiệm HIV dương tính mà không thông báo cho vợ hoặc chồng hoặc người chuẩn bị kết hôn với mình biết thì có bị coi là vi phạm pháp luật không? Nếu có thì hành vi này sẽ bị xử lý như thế nào?
Trả lời: Theo quy định tại Điểm b Khoản 2 Điều 4 Luật phòng, chống HIV/AIDS thì người nhiễm HIV có trách nhiệm thông báo kết quả xét nghiệm HIV của mình cho vợ hoặc chồng hoặc người chuẩn bị kết hôn với mình biết. Trường hợp không thông báo sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Bên cạnh đó, nếu người nhiễm HIV không thông báo mà vẫn quan hệ tình dục với vợ hoặc chồng hoặc người chuẩn bị kết hôn với mình và làm lây truyền cho người đó thì tuỳ tính chất, mức độ vi phạm có thể truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại các điều 117, 118 Bộ luật hình sự. Cụ thể như sau: Điều 117. Tội lây truyền HIV cho người khác
  1. Người nào biết mình bị nhiễm HIV mà cố ý lây truyền bệnh cho người khác, thì bị phạt tù từ một năm đến ba năm.
  2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ ba năm đến bảy năm;


  1. Đối với nhiều người;
  2. Đối với người chưa thành niên;
  3. Đối với thầy thuốc hoặc nhân viên y tế trực tiếp chữa bệnh cho mình;
  4. Đối với người thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân.

Điều 118. Tội cố ý truyền HIV cho người khác
  1. Người nào cố ý truyền HIV cho người khác nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 117 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ ba năm đến mười năm.
  2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười năm đến hai mươi năm hoặc tù chung thân:


  1. Có tổ chức;
  2. Đối với nhiều người;
  3. Đối với người chưa thành niên;
  4. Đối với người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;

đ) Lợi dụng nghề nghiệp 3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.
Câu 3: Trường hợp một cơ sở có thực hiện xét nghiệm nhưng không thực hiện việc thống kê báo cáo kết quả số lượng xét nghiệm HIV mà cơ sở mình đã thực hiện thì có bị coi là vi phạm pháp luật không?
Trả lời: Ngày 14/8/2008, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành Quy chế báo cáo và Biểu mẫu báo cáo hoạt động phòng, chống HIV/AIDS. Theo quy định tại Quyết định này thì tất cả các cơ sở có thực hiện hoạt động phòng, chống HIV/AIDS nói chung và có thực hiện hoạt động xét nghiệm HIV nói riêng đều phải thực hiện việc thống kê, báo cáo với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS mà mình thực hiện. Trong trường hợp không thực hiện việc thống kê theo báo cáo quy định nêu trên thì sẽ bị phạt tiền theo quy định tại Điểm đ Khoản 1 Điều 16 Nghị định số 69/2011/NĐ-CP với mức phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.
Câu 4: Xin cho biết nếu một cơ sở y tế vi phạm các quy định về lưu trữ kết quả xét nghiệm, lưu trữ và tiêu huỷ các mẫu máu, túi máu, chế phẩm máu, bệnh phẩm nhiễm HIV thì sẽ bị xử lý như thế nào?
Trả lời: Theo quy định tại Điểm d Khoản 1 Điều 16 Nghị định số 69/2011/NĐ-CP thì hành vi vi phạm các quy định về lưu trữ kết quả xét nghiệm, lưu trữ và tiêu huỷ các mẫu máu, túi máu, chế phẩm máu, bệnh phẩm nhiễm HIV sẽ bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Việc xác định hành vi vi phạm nêu trên phải căn cứ vào Quyết định số 12/2005/QĐ-BYT ngày 28/3/2005 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc ban hành quy định chuyên môn trong công tác xét nghiệm HIV để đảm bảo an toàn truyền máu cũng như Quyết định số 3052/QĐ-BYT ngày 29/8/2000 của Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành Tiêu chuẩn phòng xét nghiệm đủ điều kiện khẳng định các trường hợp HIV dương tính cũng như Quyết định số 43/2007/QĐ-BYT ngày 03/12/2007 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc ban Quy chế quản lý chất thải y tế.
Câu 5: Tôi được biết Nghị định số 69/2011/NĐ-CP có quy định việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định về thành lập và hoạt động của tổ chức tư vấn về phòng, chống HIV/AIDS. Vậy xin cho biết căn cứ để xác định hành vi vi phạm và mức xử phạt trong trường hợp xảy ra vi phạm?
Trả lời: Việc xác định hành vi vi phạm quy định về thành lập và hoạt động của tổ chức tư vấn về phòng, chống HIV/AIDS được căn cứ thông qua việc đối chiếu với các quy định Thông tư số 06/2012/TT-BYT ngày 12/7/2012 của Bộ trưởng Bộ Y tế quy định về điều kiện thành lập và nội dung hoạt động của tổ chức tư vấn về phòng, chống HIV/AIDS. Theo đó, cần xác định cụ thể hành vi vi phạm theo các quy định về điều kiện đối với nhân sự, điều kiện đối với cơ sở vật chất, điều kiện về trang thiết bị và quy định về phạm vi thực hiện việc tư vấn đối với từng loại hình tổ chức tư vấn để từ đó xác định mức xử phạt. Trường hợp cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng.