Cán bộ dự án Methadone tại Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS kiểm tra và tư vấn sức khỏe cho người bệnh.
Tính đến tháng 4-2014, Chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng chất thay thế Methadone (Chương trình điều trị Methadone) đã được triển khai tại 32 tỉnh, thành phố với 88 cơ sở, điều trị cho 17 nghìn 062 người bệnh. Trong hơn năm năm triển khai chương trình Methadone tại Việt Nam không có người bệnh tử vong do quá liều hoặc do tác dụng không mong muốn của thuốc gây ra. Người bệnh tuân thủ điều trị tốt, tỷ lệ bỏ điều trị thấp.
Theo kết quả điều tra nhanh của 11 tỉnh, thành phố, trước khi tham gia Chương trình điều trị Methadone, trung bình một người bệnh phải sử dụng 230 nghìn đồng/ngày để mua hê-rô-in (khoảng 84 triệu đồng/năm).
Thực tế qua hơn năm năm triển khai Chương trình điều trị Methadone ở nước ta đã chứng minh mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh, cho gia đình người bệnh và xã hội. Người bệnh tham gia điều trị đã giảm đáng kể cả về tần suất và liều sử dụng hê-rô-in, giảm hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV. Tình trạng về sức khỏe thể chất và tinh thần cải thiện rõ rệt (sống vui vẻ, có ích, chất lượng cuộc sống tăng lên). Tình hình trật tự, an ninh xã hội và an toàn của cộng đồng dân cư nơi có người nghiện chích ma túy cũng được cải thiện đáng kể (tỷ lệ người bệnh có các hành vi vi phạm pháp luật đã giảm từ 40,8% xuống chỉ còn 1,34% sau 24 tháng tham gia điều trị). Tại TP Hải Phòng, theo báo cáo của Công an quận Lê Chân, chỉ sau sáu tháng triển khai Chương trình điều trị Methadone, số vụ trộm cắp vặt liên quan đến nhóm nghiện chích ma túy tại khu vực Bệnh viện Việt Tiệp giảm từ 60 đến 70%, số vụ vi phạm pháp luật có liên quan đến ma túy, tại khu vực chợ Sắt cũng giảm hơn 70%.
Mâu thuẫn trong gia đình, xã hội cũng giảm mạnh khi người bệnh tham gia điều trị Methadone. Nhiều nghiên cứu và nhiều nguồn thông tin cho thấy, những người nghiện chất ma túy thường có những hành vi ảnh hưởng nặng nề tới cuộc sống bản thân gia đình họ như bán và cầm cố đồ đạc, nói dối hoặc thậm chí cưỡng ép người thân để có tiền sử dụng ma túy. Trong nghiên cứu của Bộ Y tế, tỷ lệ người bệnh có những hành vi trên giảm nhanh chóng từ 90% trước điều trị xuống 1,4% sau 12 tháng điều trị. Việc tham gia điều trị thay thế bằng thuốc Methadone còn làm giảm chi phí đáng kể đối với các gia đình có người nghiện các chất dạng thuốc phiện. Do người nghiện không mất tiền để mua ma túy và không tốn tiền để điều trị các bệnh tật do sử dụng, tiêm chích ma túy gây nên.
Hiện nay đang điều trị cho gần bảy nghìn người bệnh, như vậy là chương trình đã tiết kiệm được cho người bệnh 588 tỷ đồng/năm. Đối với cá nhân người bệnh không còn bị ám ảnh bởi việc phải tìm kiếm ma túy, không phải chịu tác động của các triệu chứng "đói" thuốc cho nên nhiều người đã tập trung tâm trí để làm việc và trở về gia đình. Theo báo cáo của các cơ sở điều trị tại Hải Phòng, Cần Thơ, Đà Nẵng thu nhập bình quân do bệnh nhân có việc làm hằng tháng tăng từ 2,6 triệu đồng/tháng sau sáu tháng điều trị và lên 3,2 triệu đồng/tháng sau 24 tháng điều trị. Tỷ lệ người bệnh tham gia điều trị Methadone có công ăn việc làm cũng gia tăng. Nếu trước điều trị chỉ có 64,04% số người bệnh có việc làm thì sau 24 tháng điều trị đã có 75,9% số người bệnh có việc làm.
Thế nhưng, muốn đạt được hiệu quả theo khuyến cáo của các tổ chức quốc tế, thì phải điều trị cho tối thiểu 40% số người nghiện ma túy hiện có. Trong khi đó, theo số liệu của Bộ Công an, đến tháng 10-2013 toàn quốc quản lý được khoảng 170 nghìn người nghiện ma túy (trong đó nghiện hê-rô-in chiếm khoảng 80%), do đó muốn chương trình có hiệu quả thì cần điều trị cho khoảng 54.500 người nghiện ma túy. Nhưng trên thực tế đến cuối tháng 4-2014, toàn quốc mới chỉ có hơn 17 nghìn người nghiện được điều trị (đạt khoảng 31%).
Theo Nghị định số 96/2012/NĐ-CP của Chính phủ về điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế và Thông tư số 12/2013/TT-BYT của Bộ Y tế thì, trong giai đoạn tiếp theo, Chương trình điều trị Methadone có thể được mở rộng với tốc độ nhanh hơn, cứ mỗi quận/huyện có hơn 250 người nghiện chích ma túy thì UBND tỉnh, thành phố phải thành lập cơ sở điều trị Methadone. Với tốc độ mở rộng chương trình Methadone như nêu trên, mô hình toàn diện đang được triển khai chắc chắn sẽ không thể đáp ứng toàn bộ nhu cầu điều trị của người bệnh cũng như ngân sách của Chính phủ sẽ không thể bảo đảm để bao cấp cho toàn bộ bệnh nhân. Do đó việc triển khai mô hình xã hội hóa điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone sẽ là giải pháp giúp mở rộng và duy trì hiệu quả của chương trình này.
Để giúp cho việc xã hội hóa công tác điều trị Methadone, ngày 15-10-2013, Bộ Y tế đã có Công văn số 6544/BYT-KH-TC hướng dẫn thực hiện khung giá dịch vụ điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện tại các cơ sở điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện quy định tại Nghị định số 96/2012/NĐ-CP. Sở Y tế các tỉnh, thành phố cần căn cứ theo công văn này để xác định khung giá chi tiết của từng dịch vụ khi thực hiện xã hội hóa Chương trình điều trị Methadone tại địa phương.
THANH MAI |